Współczesny świat cyfrowy stawia przed nami liczne wyzwania związane z bezpieczeństwem danych. Internet, będący rozległą siecią informacji, jednocześnie naraża nas na różnorodne zagrożenia, takie jak złośliwe oprogramowanie i wirusy. W codziennej pracy często operujemy plikami, nie zawsze zdając sobie sprawę, że mogą one stanowić nośnik niebezpieczeństw. Czy kiedykolwiek otrzymałeś podejrzaną wiadomość e-mail z załącznikiem? A może pobrałeś plik PDF bez weryfikacji jego źródła? Takie sytuacje mogą prowadzić do poważnych konsekwencji. Kluczowym elementem ochrony Twojego systemu jest zrozumienie, które formaty plików najczęściej przenoszą złośliwe oprogramowanie. W tym artykule omówimy pięć rodzajów plików, które często służą do ukrywania szkodliwego oprogramowania. Wiedza o tym, jak działają te formaty, pomoże Ci uniknąć potencjalnych zagrożeń.
1. Pliki wykonywalne (EXE)
Plik EXE to najczęściej spotykany typ pliku wykonywalnego w systemie Windows. Jego uruchomienie inicjuje działanie programu komputerowego, niezależnie od tego, czy jest to samodzielna aplikacja, czy pakiet instalacyjny. Przykładowo, przeglądarka Chrome to plik EXE. Dwukrotne kliknięcie na ikonę uruchamia kod odpowiedzialny za działanie przeglądarki.
Podobnie, dwukrotne kliknięcie dowolnego pliku wykonywalnego aktywuje zawarty w nim kod. W przypadku nieszkodliwego pliku EXE, kod wykona zamierzone zadanie, natomiast w przypadku złośliwego pliku, zainstaluje szkodliwe oprogramowanie, maskując się jako niewinny program. Nie każdy plik EXE jest wirusem, ale zawsze warto go przeskanować przed uruchomieniem i zachować ostrożność. Unikaj klikania na pliki EXE z nieznanych źródeł.
Twórcy złośliwego oprogramowania zdają sobie sprawę, że użytkownicy mogą być ostrożni w stosunku do plików wykonywalnych, dlatego często maskują je za pomocą innych rozszerzeń.
2. Pliki skompresowane: ZIP/RAR
Plik ZIP lub RAR przypomina folder zawierający wiele innych plików. Po rozpakowaniu możemy w nim znaleźć różnorodne typy danych, takie jak skrypty, pliki wykonywalne, czy inne elementy w zależności od zawartości archiwum.
Wyobraźmy sobie szablon strony internetowej, który może składać się z wielu plików HTML, CSS, JavaScript, multimediów (obrazów, wideo) i innych. Aby ułatwić udostępnianie takiego szablonu, często stosuje się kompresję do formatu ZIP lub RAR. Po rozpakowaniu, potencjalnie niebezpieczne elementy zostaną wydobyte razem z resztą plików.
Chociaż nie każde archiwum skompresowane jest zainfekowane, są one częstym nośnikiem złośliwego oprogramowania, które czeka na aktywację po rozpakowaniu.
3. Pliki PDF
Pliki PDF są wszechobecne w naszym życiu, używamy ich jako cyfrowe odpowiedniki książek, do przechowywania ważnych dokumentów biznesowych i w wielu innych celach. Biorąc pod uwagę ich popularność, nie dziwi fakt, że stanowią one atrakcyjny cel dla twórców wirusów.
Zasadniczo pliki PDF są uważane za bezpieczne, jednak mogą zawierać wbudowany kod. Dodatkowym zagrożeniem może być sam program do odczytu PDF, który może zawierać niezabezpieczone luki. Dlatego warto unikać pobierania plików PDF z niepewnych źródeł.
4. Pliki skryptowe
Pliki skryptowe, takie jak JS, PY, SH, same w sobie nie stanowią bezpośredniego zagrożenia, wymagają uruchomienia w odpowiednim środowisku. Na przykład plik .js wymaga środowiska JavaScript, najczęściej przeglądarki internetowej.
Ryzyko związane z tymi plikami wynika z konieczności interakcji użytkownika. Uruchomienie skryptu w nieznanym środowisku może prowadzić do nieoczekiwanych konsekwencji. Przeglądarka internetowa, przykładowo, wyświetla ostrzeżenie w narzędziach deweloperskich w przypadku wykrycia potencjalnie niebezpiecznego kodu.
Podobnie, skrypty .py i .sh wymagają uruchomienia przez użytkownika. Nieznajomość funkcji tych skryptów może prowadzić do poważnych problemów, jeśli zostaną uruchomione na Twoim komputerze.
5. Pliki aplikacji Microsoft
Pliki Excel, PowerPoint i Word często bywają nosicielami wirusów i złośliwych skryptów. Aplikacje te umożliwiają tworzenie „makr”, czyli skryptów automatyzujących zadania, które mogą również stanowić zagrożenie dla systemu.
Podobnie jak pliki PDF, dokumenty Word (i inne pliki Office 365) mogą zawierać wbudowany kod. Chociaż kod ten może być nieszkodliwy, istnieje ryzyko pobrania i otwarcia pliku DOCX, które aktywuje potencjalne zagrożenie. Praktycznie wszystkie rozszerzenia plików Office 365, takie jak DOC, DOCX, XLS, XLSX, mogą potencjalnie przenosić złośliwe oprogramowanie. Złośliwe oprogramowanie może być też ukryte za plikami o rozszerzeniach Office, w rzeczywistości będąc plikami wykonywalnymi czekającymi na zainstalowanie szkodliwego oprogramowania.
Wyżej wymienione pięć typów plików jest znanych jako potencjalne źródła wirusów. Jednak praktycznie każdy typ pliku może zawierać złośliwe funkcje. Nawet pliki graficzne, takie jak JPG, PNG czy GIF, mogą stanowić podobne zagrożenie. Aby się chronić, stosuj zasadę ograniczonego zaufania, nie pobieraj i nie otwieraj plików, których pochodzenia nie jesteś pewien. Jeśli na Twoim pulpicie pojawi się przypadkowy plik EXE, prawdopodobieństwo, że jest on niebezpieczny jest bardzo duże. Nie klikaj go! Pamiętaj, że Twój rozsądek i ostrożność są pierwszą linią obrony.